مفهوم دعوی در حقوق

عبارت (دعوی ) در معانی متعددی به‌کار رفته است:

۱.دعوی به معنای اخص: امکان قانونی رجوع به دادگاه یا به‌عبارت دیگر حق رجوع به دادگاه را گویند.

۲.دعوی به معنای اعم: منازعه و اختلافاتی است که در مرجع رسیدگی‌کننده طرح شده و تحت رسیدگی است یا آن که رسیدگی به آن خاتمه یافته است. به عبارت دیگر اختلافی که منجر به تشکیل پرونده قضایی شده است.

ادعا: در این معنی، عبارت دعوی هر گونه ادعایی را در برمی‌گیرد حتی اگر این ادعا در جریان رسیدگی به یک پرونده طرح شود و موجب تشکیل پرونده جدیدی نشود.

زوال دعوی

عبارت (زوال دعوی ) در دو مورد به‌کار می‌رود:

۱.زوال دعوی به‌ معنای اعم: منظور زوال دعوایی است که در حال رسیدگی در محاکم است. زوال دعوی به‌ معنای اعم مانع طرح دعوای مجدد نیست.

۲.زوال دعوی به‌معنای اخص: منظور، زوال حق طرح دعوی در محاکم است. در واقع در این موارد حق طرح دوباره همان دعوی از بین می‌رود.

این موارد از قرار ذیل‌اند:

الف. صرف‌نظر کردن کلی خواهان از دعوی.

ب. فوت شخصی که دعوی قائم به اوست. (در دعاوی قائم به شخص ) 

ج. زوال حق اصلی مستند دعوی به دلیلی مانند مالکیت مافی‌الذمه.

انواع دعوا از حیث اصالت یا عارضی بودن آن

۱.دعوای اصلی: دعوایی است که بر دعوای دیگر عارض نمی‌شود و مستقلاً مطرح می‌شود.

۲.دعوای طاری: دعوایی است که در اثنای رسیدگی به دعوای اصلی مطرح می‌شود و بر آن عارض می‌گردد.

شروط طاری بودن یک دعوی

دعوایی که در اثنای رسیدگی به دعوای دیگر مطرح می‌شود درصورتی نسبت به آن دعوا، یک دعوای طاری تلقی می‌شود که حداقل دارای یکی از دو شرط ذیل باشد:

۱.وجود ارتباط کامل بین دو دعوی: یعنی نتیجه یک دعوی در نتیجه دعوای دیگر موثر باشد. برای مثال فرض کنید که زنی دعوای نفقه اقامه کرده است شوهر در مقابل دعوای الزام به تمکین طرح می‌کند. بین این دو دعوا ارتباط کامل برقرار است زیرا اگر مرد بتواند عدم تمکین زن را اثبات کند به زن نفقه تعلق نمی‌گیرد. پس نتیجه یک دعوی در دعوای دیگری موثر است.

۲.وحدت منشا بین دو دعوی: بدین معنی است که سبب هر دو دعوی، یک عمل حقوقی یا یک واقعه حقوقی و یا حکم واحدی از قانون باشد. برای مثال فروشنده به استناد مبایعه‌نامه‌ای، دادخواست مطالبه ثمن دهد و خریدار به استناد همان مبایعه‌نامه دادخواست الزام به تنظیم سند رسمی تقدیم کند، این دو دعوی دارای یک منشا است که همان مبایعه‌نامه منعقد شده بین طرفین است.

اقسام دعاوی طاری | انواع دعوا

دعاوی طاری بر چهار قسم است:

۱.دعوای اضافی: دعوای مجدد خواهان علیه خوانده.

۲.دعوای متقابل: دعوای خوانده علیه خواهان.

۳.جلب ثالث: دعوای هر یک از متداعیین یا هر دوی ایشان علیه ثالث.

۴.ورود ثالث: دعوای شخص ثالث علیه طرفین دعوی یا یکی از ایشان.

انواع دعوا از حیث عینی یا شخصی بودن

۱.دعاوی عینی: دعاوی که ناظر به حقوق عینی است به‌عبارت دیگر یک حق عینی، مورد ادعای خواهان است. مانند دعاوی مالکیت.

۲.دعاوی شخصی(دینی ): دعاوی که ناظر به حقوق دینی است و یک حق دینی، مورد ادعای خواهان است. به‌عبارت دیگر تمام دعاوی را که منشا آن‌ها یک تعهد قراردادی یا الزام خارج از قرارداد است دعاوی شخصی می‌گوییم. مثل دعاوی مطالبه طلب و …

کاربرد عملی تفکیک دعاوی به عینی و شخصی

۱.یک دعوای عینی را علیه هر شخصی که عین مال تحت تصرف اوست یا آن که حق عینی توسط او مورد تعدی واقع شده می‌توان طرح کرد و پس از صدور حکم، حکم را علیه هر شخصی که محکوم‌به را تحت تصرف دارد می‌توان اجرا کرد. هرچند که شخص متصرف، کسی غیر از خوانده دعوی باشد.

۲.در دعاوی شخصی فقط می‌توان علیه شخصی اقامه دعوی کرد که حق مورد ادعا توسط او نقض شده؛ اعم از اینکه وی طرف قرارداد باشد و در نتیجه اجرای تعهدات ناشی از قرارداد برعهده او قرار گیرد یا آن که وی مرتکب عملی شده باشد که بر مبنای مسئولیت مدنی ملزم به جبران خسارت باشد. پس طرح دعوی فقط علیه همان شخص یا وراث او ممکن است و حکم صادره نیز علیه همان شخص یا وراث او قابل اجراست.

انواع دعاوی از حیث مالی و غیر مالی بودن

۱.دعوای مالی: دعوایی است که اثر مستقیم مالی دارد مثل دعاوی مطالبه وجه و …

۲.دعوای غیرمالی: این نوع دعاوی خود به دو دسته تقسیم می‌شوند: الف.دعوای غیرمالی ذاتی: دعوایی است که اثر مستقیم مالی ندارد اعم از آن که اساسا اثر مالی ندارد یا آن که اثر مالی دارد اما این اثر مالی غیرمستقیم است. مثل دعوای طلاق.

ب.دعوای غیرمالی اعتباری: دعوایی است که اثر مستقیم مالی دارد اما قانونگذار آن را غیرمالی فرض کرده است. مصادیق این نوع دعوا عبارتند از: دعاوی سه‌گانه تصرف، دعاوی فی‌مابین موجر و مستاجر، دعاوی افراز و فروش مال مشاع.

انواع دعاوی از حیث منقول و غیرمنقول بودن

۱.دعاوی منقول: دعاوی هستند که موضوع آن‌ها مطالبه اموال منقول یا اثبات حقوق منقول است. مثل دعوای فروش خودرو.

۲.دعاوی غیر‌منقول: دعاوی هستند که موضوع آن‌ها مطالبه اموال غیر‌منقول یا اثبات حقوق غیر‌منقول است مثل دعوای سر‌قفلی.

برای دریافت مشاوره حقوقی می توانید با متخصصین و وکلای با تجربه وکیل دات کام با شماره 02166419012 تماس بگیرید.

منبع « انواع دعوا